Verbergt zich in het gesproken woord
Vertonen niet vertellen
Tijdens de eerste les van de allereerste schrijfcursus die ik ooit volgde, leerde ik iets wat ik nooit meer vergeten ben: het verschil tussen ‘vertonen’ en ‘vertellen’.
Om een verhaal spannend en geloofwaardig te maken en de lezer erin mee te nemen moest je zaken juist níet benoemen. Je moest ze in plaats daarvan laten zien, verbeelden.
Dus niet: ‘hij liep boos naar beneden’. Maar: ‘met een ruk draaide hij zich om en stormde de trap af. Zijn laarzen dreunden op de treden’. In mijn schrift met aantekeningen over die les staat:
Vertellen: afstand van de tekst.
Vertonen: dicht op de tekst.
Woorden zijn niet de ervaring
– Ik moet echt eens wat meer leren loslaten.
– Mijn Perfectionist zit voorin de bus.
– Mijn partner en ik zitten in een negatieve spiraal.
– Ik voel me ineens weer keihard onzeker in mijn nieuwe baan.
– In ons team moet je voortdurend op je hoede zijn.
In deze bewoordingen drukten mensen de afgelopen maand tijdens een training, coaching of via de mail iets uit van de zaken waar zij tegenaan lopen. We delen wat we meemaken door middel van woorden. Onze ervaringen zijn echter veel rijker dan de taal die we hebben om die ervaringen mee uit te drukken.
Gestolde beweging
In coachvragen gebruiken mensen vaak woorden zoals bijvoorbeeld: loslaten, controle, twijfels, onzeker, grip, kwetsbaar, patronen, onveilig. Als luisteraars of begeleiders ‘snappen’ we dan wel ongeveer wat onze cliënten daarmee bedoelen. Daarom gaan we ook meestal aan die woorden voorbij. Maar als wij al niet stil staan bij de specifieke betekenis en beleving die er voor onze cliënt bij deze begrippen hoort – aan de Onderstroom die niemand hoort – dan schenkt hij er zelf zeker ook geen aandacht aan.
De onderstroom die niemand hoort …
Benoem het niet
Je zou de geformuleerde coachvragen ook kunnen zien als het begin van een verhaal. Mijn schrijfdocent zou daarbij de volgende opdracht hebben gegeven.
Beschrijf een situatie waaruit blijkt dat de hoofdpersoon een Perfectionist is maar noem het woord Perfectionist niet.
Op die manier worden vage en abstracte begrippen concreet gemaakt. Zo komt er leven in de tekst en daarmee ook beweging. En dat is precies wat we willen, niet alleen voor onze cliënten, maar ook voor onszelf als we het gevoel hebben ergens in vastgelopen te zijn: gestolde beweging.
Vertellen: afstand van de ervaring.
Vertonen: dichtbij de ervaring.
De Onderstroom
‘Show don’t tell’, ik hoor het mijn schrijfdocent nog zeggen. Ik probeer soms om op zo’n manier te luisteren naar mijn cliënten. Om woorden te beschouwen als gestolde ervaringen. Hoe kun je zo luisteren dat deze woorden opnieuw tot leven komen?
Vertraag. Herhaal woorden met emotionele lading. Wees stil. Leid je cliënten terug naar het moment nog voordat het woord ontstond. Loslaten. Perfectionist. Onzeker. Noem het woord niet. Nodig ze uit hun vage lijflijke en emotionele reacties te beschrijven. Om te vertonen niet te vertellen. Misschien verschijnt er dan ineens terwijl ze zijn afgedaald in hun binnenste een ander woord. Verandert ‘onzeker’ in ‘raakbaar’. Wordt ‘perfectionist’ ‘iemand die waarde wil toevoegen’. Daar op de plek waar je ziel zich roert, wordt taal opnieuw vloeibaar en veranderen betekenissen. Het verandert de manier waarop je naar jezelf kijkt en hoe je met jezelf omgaat. Je hoeft dan niet te vertellen wie je bent en wat je kunt. Het is te zien.
De onderstroom die niemand hoort …
Ook leren luisteren en dichtbij de ervaring van subpersonen blijven?
Schrijf je dan in voor een 2-daagse Masterclass subpersonen faciliteren met Focusing.
Al schrijvend verstoten kanten van jezelf ontdekken?
Schrijf je in voor de workshop Ontdek de geheime kracht van je verstoten ik
